Wat kan je doen met gronduitgifte?



Het proces van gronduitgifte is een cruciaal moment voor het realiseren van circulaire ambities in bouw en gebiedsontwikkeling. Gronduitgifte is de overdracht van de beschikkingsmacht (zoals eigendom of erfpacht) van bouwrijpe kavels van de gebiedsontwikkelaar (decentrale overheid in dit geval) aan de partij die de kavel gaat bebouwen en inrichten: een projectontwikkelaar of inwoners. In die overdracht van de ene naar de andere partij zitten kansen om invloed uit te oefenen wat er met die grond gaat gebeuren. Je kan als decentrale overheid vanuit circulair opdrachtgeverschap zowel inwoners als de markt sturen. Die impact is vaak groter dan je denkt. Maar hoe doe je dat?


Circulaire uitgifte van grond kan op verschillende manieren plaatsvinden, namelijk:

1. Aan inwoners/particulieren:
- rechtstreeks aan individuele zelfbouwers (PO) die naar eigen keuze zelfstandig of met elkaar aan de slag gaan, denk aan Oosterwold van de gemeenten Almere en Zeewolde.
- rechtstreeks aan een collectief of bouwgroep (CPO) waarin de groep gezamenlijk het ontwerp maakt en daarna gezamenlijk bouwt, denk aan De Warren in Amsterdam.
2. Aan marktpartijen:
- aan een begeleidende ontwikkelaar die met zelfbouwers in co-creatie de woningen ontwerpt en bouwt.



Hoe neem je inwoners en marktpartijen mee?

1 Minder verkopen

Allereerst gaan er steeds meer stemmen op dat we minder publieke ruimte moeten verkopen. Thomas Rau zegt bijvoorbeeld in deze podcast: “We moeten ons realiseren dat er grenzen zijn aan de grondvoorraad. Daarbij is grond een publieke asset die in publieke handen moet blijven. Te veel grond in particuliere handen is een van de problemen van de woonopgave: grond en huizen worden zo te duur. Grond zou dus niet verder geprivatiseerd moeten worden, maar juist teruggebracht naar de publieke wereld. In Basel en Luxemburg mag je geen grond meer verkopen.”


2 Voorwaarden stellen

Kavelkopers (individueel of in groepsverband) kun je voorwaarden meegeven om duurzamer en circulairder te bouwen dan de huidige wetgeving stelt. Vraag bijvoorbeeld een MPG-score van 0,5. Die is namelijk goed te behalen door circulaire ontwerpprincipes als losmaakbaarheid en hergebruik van materialen mee te nemen in het ontwerp. Jeffrey van 't Hof van de gemeente Almere deed dit door kavels uit te geven aan particulieren met een minimale GPR-score voor de woning die zij gaan bouwen. “Zo neem je ook je inwoners mee in duurzame en circulaire ontwikkelingen.” (Lees hier het hele interview met Jeffrey.)

Een andere manier om voorwaarden concreet te maken is door die voorwaarden voor duurzaam en circulair bouwen juridisch vast te leggen in de gronduitgifte. Dat kan met een inschrijf- en selectieprocedure en in de optie- en koopovereenkomst voor particulieren. Zo heeft de gemeente Middelburg in hun ‘Voorwaarden vrije kavels Essenvelt’ opgenomen dat kopers zo veel mogelijk circulair met herbruikbare materialen moeten bouwen. Ook met marktpartijen leg je afspraken vast in een tender en/of een overeenkomst, bijvoorbeeld dat de te ontwikkelen gebouwen een minimale BCI-score moeten hebben.


3 Evalueren en handhaven

Leg evaluatie- en handhavingsprocessen vast, eventueel met boeteclausules. Dit helpt bij de controle en handhaving van de afspraken tijdens de uitvoering. Zo kan je boeteclausules vastleggen als bepaalde circulaire eisen niet worden behaald en daar d.m.v. evaluatie op handhaven. Het gebruik van een meetinstrument zoals BCI is daarom raadzaam. Lees meer over meetinstrumenten in de editie over nieuwbouw.


4 Maak beleid

Maak ruimte in bestemmingsplannen en beleid voor duurzame en circulaire gronduitgifte. Om eisen voor circulair bouwen mee te nemen in gronduitgifte moet dat wel mogelijk zijn gemaakt in bestemmingsplannen en/of stedenbouwkundige plannen. Zorg er dus voor dat die ruimte er is, in zowel bestaande als nieuwe bestemmingsplannen. In je duurzaamheidsbeleid kan je opnemen dat je voor gronduitgifte en tenders duurzaam en circulair bouwen stimuleert of verplicht.


Meer weten over circulaire gronduitgifte en circulair opdrachtgeverschap?

- Lees meer over het uitwerking van circulaire gronduitgifte in deze praktische Handreiking Duurzame (her)ontwikkeling van de omgevingsdienst Noord-Holland Noord.
- De gemeente Amsterdam heeft een de Roadmap Circulaire Gronduitgifte gepubliceerd. Deze biedt een overzicht van alle criteria die kunnen worden gebruikt bij het opstellen van een circulaire tender en de toepassing daarvan in tenderprocedures voor specifieke kavels.
- De SADC heeft samen met gemeente Haarlemmermeer en gemeente Amsterdam onderzocht hoe circulariteit in gronduitgifte kan worden geïntegreerd, hoeveel dit kost en oplevert, en welke samenwerkingsvormen kunnen worden gehanteerd. In hoofdstuk 6 van hun rapport ‘Ciculaire werklocaties: een afwegingskader voor gronduitgifte’ bieden zij strategieën en aanbevelingen voor circulaire gronduitgifte en laten ze zien hoe dit alles samenhangt met gebiedsontwikkeling.
- De gemeente Vught heeft als een van de eerste gemeenten in Noord-Brabant een circulaire gronduitgifte gedaan voor 17 kavels in Den Hoek in Helvoirt. Hoe ze dat gedaan hebben lees je hier en de aanbestedingsdocumenten waarin circulaire eisen zijn meegenomen vind je hier.
- Bij de gronduitgifte van het bedrijvenpark Waarderpolder heeft de gemeente Haarlem circulaire eisen en wensen meegenomen in de verkoop van kavels en voor de realisatie van bedrijfspanden.
- De Unie van Waterschappen beschrijft in ‘Het verhaal van de circulair waterschappen’ hoe je circulariteit onderdeel maakt van je opdrachtgeverschap.


Voorbeeld doelstellingen:

★ “ We gebruiken bij gronduitgifte lagere MPG/ BCI of GPR scores dan wettelijk verplicht om de markt uit te dagen met duurzame innovaties vanaf 2024.”
★ “In 2024 wordt bij gronduitgifte en tenders duurzaam en circulair bouwen verplicht.”
★ “We beperken gronduitgifte tot een minimum vanaf 2023.”


Goed voorbeeld

Martijn van Minderhout

De markt grijpt onze vraag om duurzame plannen met beide handen aan

Lees hier het interview met Martijn >>

Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:

Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?

Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?

Hoe maak je CE meetbaar?

Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?

Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?

Bekijk hier de antwoorden >>

Deel Met Je Collega’s

 
 
 
 

Verder lezen en verdiepen


Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.

In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.

In de andere edities over Bouw komen de deze onderwerpen aan bod:

  • Nieuwbouw

  • Bestaande bouw

  • Gebiedsontwikkeling

  • Verbouwingen inwoners



Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!


 
 

Lees ook over de andere thema’s:

 

Een initiatief van:

In samenwerking met: