HOE NEEM JE INWONERS
MEE IN DE CIRCULAIRE VOEDSEL-TRANSITIE?
Als we het over circulaire landbouw hebben denken we vaak aan boeren, boerderijwinkels of ondernemers. Maar een van de belangrijkste spelers wordt vaak vergeten: de consument. De voedselkeuzes die de consument maakt bepaalt voor een groot deel het aanbod. Wat kan je als decentrale overheid doen voor inwoners? Hoe neem je ze mee in de circulaire voedseltransitie?
Als gemeente kan je een grote rol spelen bij het informeren van inwoners, je hebt verschillende mogelijkheden om burgers te bereiken. Als provincie zit je kracht in het samenwerken met en ondersteunen van gemeenten om consumenten te bereiken. Gemeenten en provincies kunnen ook beiden werken aan het verbeteren van het regionale aanbod met ondernemers die de voedseltransitie versnellen. Zo heeft de provincie Gelderland het Gelders Kennisnetwerk Voedsel dat gemeenten kunnen inschakelen als ze samenwerkingen willen organiseren met buurgemeenten of met lokale ondernemers. José van Gerven van de provincie Gelderland vertelt daar meer over in het interview dat wij met haar hadden voor het magazine De Verschilmakers voor decentrale overheden.
VIER TIPS OM INWONERS TE ACTIVEREN:
1 Doe mee met een campagne of start er zelf een
Voorbeelden:
- Samen tegen Voedselverspilling: Tijdens de Verspillingsvrije week dringen gemeenten in heel Nederland samen met inwoners voedselverspilling terug. Meedoen is makkelijk en je kan je hier aanmelden.
- De Gemeente Apeldoorn werkte samen met haar eigen afvalverwerkingsbedrijf Circulus Berkel om inwoners te stimuleren op praktische en aansprekende wijze minder voedsel te verspillen. Met deze aanpak bereik je ook sneller de steeds strenger wordende doelstellingen voor afval.
- Waste to Succes betrok allerlei lokale en regionale (voedsel)partners zoals inwoners, marktpartijen en voedselproducenten, boeren of horeca bij de verspilling vrije week van provincie Flevoland en gemeente Lelystad.
- Met de programma’s van Jong Leren Eten help je scholen in je gemeente of provincie om kinderen en jongeren duurzame voedselkeuzes te laten maken. Zo werkten de provincies Groningen, Friesland en Drenthe samen met Jong Leren Eten aan voedseleducatie.
- In communicatie naar inwoners kun je bestaande platforms onder de aandacht brengen. Supercook en Slim Koken maken recepten gebaseerd op de ingrediënten die nog in je koelkast liggen. Zo kan je van elk restje iets maken en hoef je niets weg te gooien. De app van To Good To Go geeft consumenten tips en redt eten dat supermarkten, bakkers of horecabedrijven anders zouden weggooien.
2 Stimuleer voedselinitiatieven van inwoners
Leer de voedselinitiatieven van inwoners in jouw regio kennen, werk met ze samen en ondersteun ze zo goed mogelijk met kennis en netwerk. Zo activeert de gemeente Den Haag inwoners die met stadslandbouw aan de slag willen o.a. met deze website. (Lees meer over stadslandbouw in Den Haag in het interview met Tom Voorma onderaan deze pagina.) Naast kennis en netwerk kan je voedselinitiatieven van inwoners ook stimuleren door:
- Zichtbaarheid te geven → Een initiatief is enorm gebaat bij effectieve communicatie en zichtbaarheid. Zo heeft de gemeente Wageningen Freeze 4 Ease helpen groeien door hen media-aandacht te geven. Of door een prijsvraag uit te schrijven en awards uit te reiken aan winnaars, zo ontdek je ook wat er al gaande is in je regio.
- Ruimte of locatie te regelen → Vaak is een initiatief al enorm geholpen met faciliteiten als een ruimte waar vanuit zij activiteiten kunnen organiseren. Zo worden nieuwe Herenboeren soms door lokale overheden gesteund met een stukje land en kan het Burgerinitiatief BioBoeren Waalre pas echt van start als ze een locatie hebben.
- Financieel te ondersteunen → Initiatieven kunnen vaak al met kleine financiële injecties veel doen. Zo heeft de gemeente Wageningen het lokale initiatief Foodsharing ondersteunt met een fietskar. En in Scheveningen ontving buurtinitiatief ‘Circulaire Voedselstraat Belgisch Park’ een award en een cheque van de wethouder. De gemeente Arnhem pakt het anders aan: zij biedt inwoners de subsidieregeling ‘Eetbare stad’ om meer eetbaar groen door en voor bewoners in Arnhem te ontwikkelen.
- Burgers verantwoordelijkheid te geven: tot slot laat dit voorbeeld zien dat het ook andersom kan: Korte Keten Zeker (W)eten is een burgerinitiatief ontstaan na een oproep vanuit de gemeente. De gemeente Eijsden-Margraten wilde meer aandacht voor duurzame voedselproductie, lokaal kopen en (gezond) eten op een manier die het leefmilieu in de regio minder belast. Zij wilden het bewustzijn van de individuele burgers vergroten en hebben toen burgers gevraagd zich te verenigen in een collectief omdat zij geloven dat ze op deze manier meer impact kunnen maken.
3 Maak inzichtelijk waar inwoners lokaal, seizoensgebonden, plantbased, verantwoord geproduceerd voedsel kunnen kopen.
Lokale en regionale voedselinitiatieven kan je zichtbaar maken en stimuleren door media-aandacht te genereren, door informatieborden te ontwikkelen (voedseleducatie) of door open dagen te organiseren. Janneke Bruil, beleidsadviseur voedsel van de gemeente Wageningen, vertelt in dit interview hoe de gemeente Wageningen lokale voedselinitiatieven zoals Lekker Lupine en GraanGeluk heeft geholpen bij hun start. Online kan je veel betekenen door inwoners met een overzicht of kaart te laten zien waar ze lokaal voedsel kunnen kopen.
- Zoals deze ‘Korte Keten Kaart’ van het burgercollectief van de gemeente Eijsden Magraten.
- De gemeente Groningen heeft met ‘Het verhaal van Voedsel’ alle lokale voedselaanbieders en -initiatieven in de regio inzichtelijk op een rijtje gezet.
- Ook mooi: Van Amsterdamse Bodem
Om je eigen lokale aanbieders in kaart te brengen kan je naast je eigen kennis en netwerk gebruik maken van deze landelijke overzichten van de Good Food Club, Loka Loka, Voedsel Anders en Producten van de Boer.
4 Maak een eigen voedselstrategie
Tips bij het maken van een voedselstrategie:
- Adviezen voor bestuurders om te werken aan een regionale voedselstrategie van Lara Sibbing en Over Morgen: ‘8 punten voor de voedseltransitie ’
- Tips en adviezen over het opzetten van een duurzame voedselagenda van Voedsel Anders.
- Samen tegen Voedselverspilling heeft een concreet stappenplan gemaakt om gemeenten te helpen in hun aanpak tegen voedsel verspilling.
- Onze zuiderburen zijn ook actief met voedselverspilling: deze handleiding van Circulair Vlaanderen en FoodWin helpt je op weg met een actieplan tegen voedselverspilling en biedt bovendien pagina’s vol inspiratie uit Gent, Brussel, Eeklo, Mechelen en Sint-Ginnes.
- Jong Leren Eten werkt samen met gemeenten om duurzaam voedselbeleid te ontwikkelen.
Voorbeeld doelstellingen:
★ “Onze organisatie heeft in samenwerking met organisaties in de regio 40% van de inwoners bereikt om meer plantaardig, lokaal, seizoensgebonden, biologisch te eten en stimuleert de inwoners geen voedsel te verspillen in 2025.”
★ “Lokale duurzame voedselcoöperaties worden vanaf 2023 actief gestimuleerd”
★ “Iedere wijk heeft een vorm van stadslandbouw in 2027”
Vergeet niet te meten of jullie je eigen doelstellingen halen. De gemeente Ede heeft een eigen voedselstrategie (geeft daarnaast zelf het goede voorbeeld in eigen kantine) en heeft een dashboard ontwikkeld waarop de vordering van de gemeente zichtbaar zijn. Betrek ook inwoners bij de ontwikkeling van je voedselbeleid. Door de oplossingen die inwoners bedenken daadwerkelijk op te nemen in je aanpak, verhoog je de kans op een succesvolle uitvoering. De consument moet immers zijn koop-, eet- en verspilgedrag veranderen. Gemeenten die dit hebben gedaan en hun voedselstrategie openbaar delen zijn o.a. Amsterdam, Groningen en Wageningen. Lees hier ons interview met Janneke Bruil van de gemeente Wageningen, waarin zij vertelt hoe zij met inwoners heeft samengewerkt voor het Wageningse voedselbeleid.
Goed voorbeeld
Tom Voorma
Buurttuinen: voor inwoners een manier om met elkaar en met duurzaamheid in contact te komen.
>> Lees hier het interview met Tom
Algemene vragen over circulaire economie in jouw organisatie:
Wat is je verantwoordelijkheid als decentrale overheid in CE?
Hoe krijg je jouw organisatie en collega’s mee?
Hoe maak je CE meetbaar?
Hoe zorg je voor voldoende capaciteit en middelen?
Wat als de circulaire oplossing duurder wordt dan de lineaire?
Bekijk hier de antwoorden >>Deel Met Je Collega’s
Verder lezen en verdiepen
Lees in het tijdschrift De Verschilmakers zeven circulaire praktijkverhalen van baanbrekende ambtenaren bij gemeenten, provincies en waterschappen. Deze verhalen zitten bomvol concrete tips om morgen mee aan de slag te gaan.
In deze zes podcasts gaan wij met experts in gesprek over hoe Nederland er in 2030 en 2050 uit komt te zien op het gebied van bouw, landbouw, infrastructuur, bedrijven, consumenten en afval.
In de vervolgedities over landbouw en voedsel komen de volgende onderwerpen aan bod:
-
Activeren boeren
Activeren horeca
Activeren supermarkten
Activeren lokale ondernemers
Ben je nog niet aangemeld voor dit kennisnetwerk?
Meld je dan hier aan en vertel het door aan je collega’s!
Lees ook over de andere thema’s
Een initiatief van:
In samenwerking met:
