De weg naar écht circulaire bedrijfskleding
Marien Groenendijk - Groenendijk Bedrijfskleding
Marien Groenendijk leert al op jonge leeftijd ondernemen door zijn moeder te helpen met de financiën van de schoenenwinkel. Samen met zijn vrouw start hij na zijn studie een bedrijf voor in- en verkoop van bedrijfskleding, op de zolderkamer van de winkel. Hij voelt een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid en wil een positieve bijdrage leveren aan mens en milieu, ook met zijn bedrijf. Met zijn kritische kijk op de definitie van circulariteit legt hij de duurzame lat steeds hoger. Hij vertelt waarom circulair ondernemen niet alleen goed is voor de maatschappij, maar het ook belangrijke commerciële kansen biedt.
Het belang van circulair ondernemen
Er zijn veel redenen om met circulair ondernemen te beginnen, stelt Marien. Zo vergroot circulair ondernemen volgens hem de kans op het winnen van aanbestedingen bij overheden en bedrijven. “Sterker nog, als je nu niet aan de slag gaat met circulariteit, ben je over 5 á 10 jaar out of business. Via de inkopen van de overheid en grote bedrijven sijpelen de duurzame eisen door naar alle bedrijfsniveaus in de keten. Daarnaast komt de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) eraan: producenten en importeurs worden (mede)verantwoordelijk voor het afvalbeheer van de producten die door hen op de markt worden gebracht. Je kan er dus maar beter voor zorgen dat je zo min mogelijk afval produceert. Een goede oplossing is het terugnemen van je gebruikte producten, bijvoorbeeld via retourlogistiek, om ze vervolgens opnieuw in te zetten of te recyclen.”
“Dankzij circulariteit winnen we meer aanbestedingen van gemeentes en opdrachten van bedrijven.”
Marien voelt met zijn bedrijf ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om de planeet zo min mogelijk uit te putten en te vervuilen. “Met alleen verduurzaming van de secundaire bedrijfsprocessen door het plaatsen van laadpalen, zonnepanelen, inkoop van duurzame koffie en een circulair pand - we hebben het allemaal gedaan - maken we onvoldoende impact. We moeten de primaire bedrijfsprocessen ook aanpakken.”
Inzetten op materiaalkeuze, reparatie en hergebruik
Uit de levenscyclusanalyse van kleding blijkt dat de grootste CO2-uitstoot tijdens het gebruik plaatsvindt, onder andere door reiniging, vertelt Marien. “90% van de bedrijfskleding wordt thuis gewassen en we hebben daar helaas weinig directe invloed op. Wat we wel doen, is onderzoeken welke invloed verschillende wasmiddelen hebben op de kleding en welke uitstoot daarbij vrijkomt. Daarnaast bekijken we welk effect was- en droogmethodes op de kleding en de uitstoot hebben. Die kennis gaan we actief delen met klanten en gebruikers. De grootste circulaire impact waar we directe invloed op hebben, zit in de materialen die wij kiezen voor onze producten, in reparatie en de manier waarop we gebruikte kleding na retour nemen weer als grondstof inzetten voor nieuwe kleding. Daar zetten we dan ook hard op in.”
De circulaire lat moet hoger gelegd worden
In de textielindustrie verandert er volgens Marien helaas nog te weinig en veel te langzaam. “Een kledingstuk wordt naar mijn mening veel te snel circulair genoemd. Ik heb daarom ook moeite met de definitie van ‘circulair’ volgens het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN): volgens die afspraken is een product al circulair zodra er een paar gerecyclede vezels in verwerkt zijn. Wat mij betreft is dat een vorm van greenwashing. Dan neem je jezelf en duurzaamheid niet serieus, en rem je bovendien innovatie en ambitie.
100% circulariteit wordt in mijn ogen bereikt als een product, na een zo lang mogelijke levensduur door reparatie en onderhoud en na hergebruik in een andere functie, terug te brengen is naar de grondstof met zijn oorspronkelijke eigenschappen. Een product is pas circulair wanneer het weer terugkomt en hergebruikt wordt; niet wanneer er gerecycled materiaal in is verwerkt en het daarna alsnog op de afvalberg belandt. Daarnaast vind ik ook het gebruik van duurzame energie en rekening houden met goede arbeidsomstandigheden bij circulariteit horen.
Volgens mijn definitie van circulair staan wij zelf ook nog aan het begin. Bij één van onze onderzoeksprojecten wordt van oude kleding weer garen gemaakt: een grondstof waarmee nieuwe kledingstukken gemaakt kunnen worden. Dankzij dit onderzoek hebben we onlangs de eerste lijn volledig circulaire kleding in productie genomen.”
Al doende leert men
Er is geen draaiboek voor circulariteit. Marien adviseert om net als hij gewoon te beginnen: “We waren al wel enigszins circulair bezig, ons bedrijf heeft sinds jaar en dag een retourserviceprogramma waar oude kleding terugkomt en gesorteerd wordt. Bedrijfskleding gaat de tweedehands markt op of wordt laagwaardig gerecycled als isolatiemateriaal in de auto-industrie. Een deel van de kleding verdween toch de verbrandingsoven in, met name beveiligingskleding, om eventueel misbruik te voorkomen. Maar om echt stappen te zetten hebben we binnen ons bedrijf tijd voor onderzoek naar circulariteit vrijgemaakt. We hebben zelf de keten in kaart gebracht en zijn in gesprek gegaan met onze ketenpartners en bedrijven die met vergelijkbare circulaire uitdagingen bezig zijn. Denk bijvoorbeeld aan een fabrikant van polyester en textielrecyclebedrijven.
Uit gesprekken met onze ketenpartners bleek dat oude kleding na recycling geen sterk garen oplevert door de verschillende soorten materialen die gebruikt worden. De combinatie van katoen en polyester is moeilijk uit elkaar te halen. Hoogwaardige recycling is ook onmogelijk door stoffen die aan elkaar worden geplakt, gecoat en gefinished met schadelijke stoffen. Om hoogwaardig te kunnen hergebruiken, moet kleding worden gemaakt uit slechts één type materiaal of zijn ontworpen voor deassemblage. We kwamen erachter dat we nagenoeg alles verkeerd deden: verschillende materialen stevig aan elkaar vastnaaien, verkeerde coating, lijm, verf, finish, seamtape et cetera.
We leerden uit die gesprekken bovendien dat nog maar slechts een deel van het textiel kan worden afgezet als isolatiemateriaal in de auto-industrie: de vraag naar isolatiemateriaal wordt steeds minder groot omdat elektrische auto’s minder hitte en geluid produceren. Die afzetmarkt droogt dus in rap tempo op, waardoor recyclingpartners op zoek moeten naar nieuwe toepassingen voor het laagwaardige materiaal. En moeten proberen hoogwaardiger te gaan hergebruiken.
“We willen alle kleding uit maar één soort materiaal maken met inachtneming van waterdichtheid- en brandveiligheidseisen.”
Zo ontdekte ik dat verschillende partners met andere problemen in de keten te kampen hebben, maar naar vergelijkbare oplossingen op zoek zijn. Door samenwerking met ketenpartners die vergelijkbare uitdagingen en vragen hebben, kan je ook als kleiner bedrijf toch veel voor elkaar krijgen. Ik ben bijvoorbeeld met mijn leveranciers samen gaan onderzoeken of letterlijk elk onderdeel en finish van de kleding van één monomateriaal als polyester gemaakt kan worden. Van de rits tot het garen aan toe, zonder in te leveren op gebruikseisen zoals waterdichtheid en brandveiligheid. Op de bill of materials staat welke onderdelen en materialen er allemaal in een artikel zitten. Aan de hand daarvan zijn we met bestaande én nieuwe ketenpartners gaan onderzoeken of het mogelijk was katoen, ijzer en finish te voorkomen, of deze onderdelen ook helemaal van polyester te maken.
Van kledingstuk tot grondstof
Echt circulair worden volgens zijn eigen definitie is een grote uitdaging, stelt Marien. “We werken aan verschillende methoden en onderzoeken om kleding en de grondstof zo lang en hoogwaardig mogelijk te kunnen blijven gebruiken.
Door kleding van hoogwaardig materiaal te ontwerpen, advies te geven over wassen en kleding in te nemen en te herstellen gaat het zo lang mogelijk mee. We hebben daarvoor een retourstroom opgezet waarbij we kleding innemen, vermaken, laten reinigen en weer beschikbaar stellen. Dat is niet alleen duurzamer maar ook goedkoper voor de klant. Kleding die niet meer wordt afgenomen, vervezelen we en wordt verwerkt in isolatie van gemengde materialen.
In het ontwerp van nieuwe kleding kijken we naar het gebruik van monomaterialen en deassemblage, zodat verschillende materialen makkelijk van elkaar kunnen worden losgehaald. Daarvoor gebruiken we steeds meer ons Wear2 garen: dit garen zorgt ervoor dat onderdelen als knopen, ritsen, fluorescerende striping of verschillende stoffen eenvoudig gescheiden kunnen worden. Door kledingstukken in een grote magnetron te stoppen, valt het garen uit elkaar en worden daarna met infrarood de verschillende onderdelen geïdentificeerd, van de lopende band geblazen en zo per materiaalstroom gescheiden. Dat doen we met medewerkers van een sociale werkplaats in Etten Leur, waar de magnetron staat. Nu is het nog een demonstratiemodel, maar de komende jaren gaan steeds meer retourstromen van klanten hiernaar toe. Onze eigen scheidingshub is al wel klaar, hier wordt al uitgebreid getest met het scheiden in schone monostromen van alles dat anders is dan polyester. Denk bijvoorbeeld aan knopen, reflextiestrepen, ritsen et cetera. We testen in huis of het Wear2 garen goed loslaat en of (deassemblage)informatie gekoppeld aan de RFID-chip goed zichtbaar wordt op de schermen.
Wij nemen daarnaast deel aan het onderzoeksprogramma MiWaTex, waar blends (polyester/katoen) worden gescheiden. De katoen (cellulose) wordt afgevangen middels hydrolyse, waarna de polyester via moleculaire recycling wordt verwerkt. Dit biedt een kans om bestaande, samengestelde kleding hoogwaardiger te gaan recyclen. De fabriek is naar verwachting in 2025 operationeel.
Met de huidige technieken kunnen wij helaas nog niet 100% van de materialen hergebruiken in dezelfde soort producten. Daarom laten wij ook nog kleding verwerken tot producten buiten onze core business, zoals picknickbanken, stoelen, tassen en lantaarnpalen.”
Inspirerende ambitie en duidelijke doelstellingen?
Om circulair te worden moet het hele bedrijf en de keten meebewegen. Volgens Marien krijg je mensen mee door te inspireren, een duidelijke ambitie uit te spreken en iedereen binnen het bedrijf circulaire doelstellingen te geven. “Wij hebben de ambitie om de duurzaamste speler op het gebied van bedrijfskleding te blijven. Onze eerste doelstelling is om in iedere productcategorie minimaal één circulair alternatief aan te kunnen bieden. De eerste eigen items - softshell, polo, broeken en sokken - moeten dit jaar al op de plank liggen. Daarnaast bieden wij actief duurzame en circulaire collecties van andere merken aan, die voldoen aan NTA norm circulair textiel (NTA8195).
“Onze circulaire ambities hebben we in samenwerking met de afdelingen en onze CSR-manager uitgewerkt in afdelingsdoelstellingen. Deze doelstellingen komen terug in de voortgangsgesprekken met alle medewerkers.”
Onze circulaire ambities hebben we in samenwerking met de afdelingen en onze CSR-manager uitgewerkt in afdelingsdoelstellingen. Deze doelstellingen komen terug in de voortgangsgesprekken met alle medewerkers. We hebben bijvoorbeeld duidelijke afspraken met onze accountmanagers: bij nieuwe klanten moeten ze een minimale omzet aan circulaire merken verkopen. Bij bestaande klanten moet elk jaar een bepaald percentage van hun circulaire collectie gegroeid zijn. Onze inkoopmedewerkers bespreken daarnaast nieuwe circulaire initiatieven met de afdeling productontwikkeling. Zo werken wij nu sinds 2022 samen met het bedrijf Vodde, die van oude politie polo's voor ons nieuwe circulaire sokken maakt.”
Blijven leren
“We zetten we voor het leereffect een korte en overzichtelijke supply chain binnen Europa op, waarin we praktisch met elkaar onderzoeken en leren.”
Wat Marien betreft is het belangrijk om ruimte vrij te maken voor onderzoek en experimenten. “We bedenken veelal zelf het idee en gaan dan op onderzoek uit, naar partners, toepassingen, afnemers en soms ook financiering. Zo werken we nu bijvoorbeeld met tien ketenpartners samen binnen het “CircTex” onderzoeksproject, om een 100% circulaire jas, softshell en worker te produceren. We werken aan de vragen: is dit materiaal duurzaam en is het überhaupt recyclebaar? Op welke manier blijft een materiaal recyclebaar wanneer het verwerkt is in de kleding? Hoe realiseren we monostromen? Binnen CircTex leggen we ook de laatste hand aan een digitaal platform waar de supply chain transparant in kaart is gebracht, maar ook alle deassemblage-end-of-life informatie te vinden is. De RFD chips en QR-codes in en aan de kleding staan gekoppeld aan dit platform. We zijn voor het CircTex project door RVO geholpen met het aanvragen van de Interreg subsidie. Op die manier hebben we dankzij externe financiering, eigen geld en eigen tijd dit project gefinancierd.
De textielketen is ontzettend lang en complex: het kent vele schakels en loopt van Nederland tot diep in Azië. Daarom zetten we voor het leereffect een korte en overzichtelijke supply chain binnen Europa op, waarin we praktisch met elkaar onderzoeken en leren. Die lessen schrijven we daarna aan de reguliere, langere supply chain voor. Alle opgedane kennis delen we met elkaar in de korte, soms tijdelijke Europese keten en gebruiken alle partners daarna weer in eigen ketens. Zo heeft iedereen er iets aan, zelfs als je niet met elkaar blijft werken, en is de impact ook groter.”
Zonder barrières is het geen transitie
“Bij lastige beslissingen moet je uiteindelijk leiderschap tonen en bij je ambitie blijven. Elke omslag stuit op barrières, in tijd en in geld: zonder pijn ben je niet met een transitie bezig. ”
Circulair ondernemen gaat volgens Marien echter niet altijd over rozen. “Bij lastige beslissingen moet je uiteindelijk leiderschap tonen en bij je ambitie blijven. Elke omslag stuit op barrières, in tijd en in geld: zonder pijn ben je niet met een transitie bezig. We hebben bijvoorbeeld een klant die vijfhonderd jassen van een menging gerecycled polyester/biokatoen bestelde. Deze meer duurzame menging is in de specifieke kwaliteit - helaas - nog niet standaard en moet dus speciaal geproduceerd worden. De minimale hoeveelheid doek die onze leverancier kan leveren is echter voldoende voor het produceren van 1500 jassen. Een behoorlijk financieel risico voor ons. Dan moet je leiderschap tonen, laten zien dat het kan en het gewoon doen.”
Meten is weten
Om circulariteit op de kaart te zetten binnen het bedrijf en bij de ketenpartners, zijn bepaalde meetinstrumenten nodig stelt Marien. “Naast de interne sturing op circulaire verkoop- en productdoelstellingen laten we ons door DNV auditeren voor ISO en de CO2-prestatieladder. We maken gebruik van Tex Tracer en de CO2-prestatieladder om onze ambities te toetsen en voortgang te meten. Tex Tracer brengt alle leveranciers in de hele keten in kaart en Business Social Compliance Initiative (BSCI) audit onze leveranciers op productielocatie. Al onze nieuwe leveranciers moeten hun eigen keten inzichtelijk maken. Wij zijn zelf verantwoordelijkheid om te beoordelen of afspraken die we met bestaande leveranciers hebben ook zijn doorgevoerd. We moeten blijven monitoren, zowel onze inkopers als de CSR-manager. Onze Code of Conduct beschrijft de verwachtingen ten aanzien van de omstandigheden waaronder de producten worden gemaakt. Iedereen die met ons zaken doet, dient de Code of Conduct te ondertekenen en onderschrijft daarmee onze duurzame manier van zaken doen.”
Nodige overtuigingskracht
Dat je een circulair aanbod hebt, betekent niet automatisch dat klanten het ook af willen nemen, vertelt Marien. “Het is soms een uitdaging om klanten voor refurbished en circulair te laten kiezen. Bij onze refurbished kleding is het ondanks de grote duurzaamheidswinst en het forse kostenvoordeel voor een klant toch nog moeilijk om gebruikers van tweedehands te overtuigen. Het voelt voor sommige dragers ondanks herstel en stomen toch als vies. Met bovenkleding zijn we al iets verder, voor onderkleding is het nog een brug te ver.
“Wanneer inkopers uitvragen op functionaliteit komt dat duurzaamheid ten goede.”
Ook is het voor klanten geregeld nog een uitdaging om uit te vragen op functionaliteit, in plaats van op gedetailleerd niveau van mengingen, coatings of materiaal van reflectiestrepen. Daardoor kunnen wij lastiger innoveren op monomaterialen. De eis van inkopers dat bedrijfskleding altijd binnen 24 uur aan een drager geleverd moet kunnen worden, komt de duurzaamheid ook niet ten goede. Het gevolg is namelijk dat we zoveel kleding in voorraad moeten hebben liggen, dat bij het einde van een contract al die nieuwe kleding laagwaardig gerecycled moet worden. Dat is echt doodzonde en voorkombaar.
Het meenemen van klanten heeft tijd nodig. Wij werken op korte termijn aan een circulair alternatief voor elk lineair product dat we in de collectie hebben. Uiteindelijk willen we alleen nog maar circulaire producten aanbieden. We proberen klanten te overtuigen om uit te vragen op functionaliteit en hun werknemers slechts tweemaal per jaar kleding te laten bestellen. Daardoor kunnen wij alles op maat leveren en is er geen overbodige voorraad nodig. Dat is niet alleen duurzamer, maar ook nog eens veel goedkoper voor de klant.”
Over Groenendijk Bedrijfskleding
Groenendijk Bedrijfskleding is leverancier van (circulaire) bedrijfskleding, bedrijfsschoenen en persoonlijke beschermingsmiddelen. Het bedrijf verzorgt voor klanten het ontwerp, productie, een webshop waar werknemers kunnen bestellen, voorraadbeheer en het logistieke traject. Klanten die een webshop hebben waarin ze de kleding aanbieden aan hun eigen medewerkers ondersteunen ze daarbij, ook in de logistiek.
